Diyabet (Şeker Hastalığı) Nedir? Şeker Hastaları Nasıl Beslenmeli?

Çok su içiyorum ancak ağız kuruluğu yaşıyorum, ellerimde ve ayaklarımda uyuşma oluyor ve sebepsiz yere kilo veriyorum bunun nedeni nedir diye düşünüyorsanız kan tahlili verip kan şekerinizi ölçtürün. Çünkü şeker hastalığınız olabilir. Glikoz beynimiz ve diğer organlarımız için temel enerji kaynağıdır. Ancak hücrelerimizin glikozu kullanması için insülin hormonuna ihtiyaç duyarız. İnsülin hormonunun yetersiz olması durumunda diyabet meydana gelir.

1.Şeker Hastalığı (Diabetes Mellitus) Nedir?

Halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen diyabet, kanda glikoz (şeker) seviyesinin normal değerin üzerine çıkması ve buna bağlı olarak idrarda şeker rastlanması durumudur. Genetik yatkınlık, obezite, sağlıksız beslenme ve sedanter yaşam ile ortaya çıkan kronik bir hastalıktır.

1.Tip 1 diyabet nedir?

Tip 1 diyabet genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkar ve pankreasta salgılanan insülinin yetersiz üretilmesinden kaynaklaman diyabet hastalığının bir türüdür.

2.Tip 2 diyabet nedir?

Tip 2 diyabet vücuttaki hücrelerin kan şekerinin düzenlenmesine yardımcı olaan insülin hormonuna karşı duyarsız olmması sonucu ortaya çıkan şeker hastalığı türlerindendir.

3.Tip 3 diyabet nedir?

Tip 2 şeker hastalığına ek alzheimer veya bunama görülüyorsa bu durum tip 3 şeker hastalığı olarak adlandırılır.

4.Tip 4 diyabet nedir?

Diğer bir adıyla gestasyonel diyebet olan Tip 4 şeker hastalığı, gebelikte hormonların etkisiyle insülin ihtiyacının artmasıyla ortaya çıkar. Bu süreçte ortaya çıkan diyabet, hem anne hemde bebek için tehlikeli bir durum oluşturabilir. Genellikle doğumdan sonra daha düşük insüline gerek duyulmasıyla  bu durum ortadan kalkar. Tedavi edilmeyen durumlar, ölü doğum, erken doğum veya bebekte solunum rahatsızlığına neden olabilir.

2.Diyabet (Şeker Hastalığı) Çeşitleri Nelerdir?

İnsülin hormonu yetersizliğinden kaynaklanan şeker hastalığının birçok çeşidi vardır. Bunlar;

1. Tip 1 şeker hastalığı: Yetersiz insülin üretiminden kaynaklanır ve genellikle çocukluk ve gençlik döneminde görülür.
2. Tip 2 şeker hastalığı: Vücudun insülüne karşı duyarsızlaşması sonucu oluşur ve 35-40 yaş üzeri yetişkinlerde görülür.
3. Tip 3 şeker hastalığı: Tip 2 şeker hastalığı ile alzheimer ve bunama görülmesi durumudur.
4. Tip 4 (Gestasyonel Diyabet): Diyabet 2 hastalığı ile birlikte gebelik döneminde görülür.
5. Diğer Tipler: Genetik bozukluk, ilaç kullanımına bağlı oluşan diyabet türüdür.

3.Şeker Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Sinsi ve yavaş bir şekilde ilerleyen şeker hastalığını fark etmeniz zor olabilir. Aşağıdaki belirtilerden üçten fazlasına sahipseniz kan tahlilinizi yaptırıp bir doktora başvurun.

Tip 1 Diyabet Belirtileri

• Ağız kuruluğu
• Çok su içme
• İştahsızlık
• Gece çok sık idrara çıkma
• Sebepsiz kilo verme
• Tekrarlayan enfeksiyonlar

Tip 2 Diyabet Belirtileri

• Çok su içme
• Gece acıkmalarının artması
• Çok idrara çıkma
• Aşırı ve ani acıkma
• Kasık ve koltuk altında kahverengi lekeler
• Kollarda ve ayaklarda uyuşma
• Ağızda aseton kokusu
• Sebepsiz kilo vermek
• Gözlerde bulanıklık ve uçuşan cisimler görmek

Diyabet Hastaları İçin Yemek Tarifleri

4.Diyabet (Şeker Hastalığı) Tanısı Nasıl Konulur?

Belirtilerin çoğuna sahipseniz, şeker hastası olup olmadığınıza açlık kan şekerinizi ölçtürerek öğrenin.

• Kan şekerinizi ölçtürün
• Eğer açlık kan şekeriniz 70-100 mg/dL ise kan şekerinizde bir sorun yoktur.
• Ancak 126 ve üzeri ise şeker hastasısınız ve ihmal etmeden hekimden ve bir diyetisyenden yardım alıp kan şekerinizi düzenlemelisiniz.
• Eğer açlık kan şekeri ölçümünüz 100-125 mg/dL aralığında ise gizli şeker (pre-diyebet) olabilirsiniz.
• Gizli şeker durumda OGTT (Oral Glikoz Tolerans Testi ) ile glikozdan zengin bir sıvı verilir. Sıvı alındıktan 2 saat sonra ölçülen kan değeri 140- 199 mg/dL ise gizli şeker, 200 mg/dL ve üzeri ise diyabetsiniz.

     Açlık Kan Şekeri 

• 70-100 mg normal
• 100-125 mg gizli şeker
• >126 mg şeker hastalığı

5.Diyabet (Şeker Hastalığı)  Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Şeker hastalığı kronik bir rahatsızlıktır ve kesin bir. Tedavisi henüz yok. Ancak diyabet nasıl tedavi edilir noktasında birçok etken süreci olumlu yönde ilerletmeye yardımcı olur. Şeker hastalığında nelere dikkat etmeliyiz?

1. Başvurduğunuz hastane veya doktordan diyabet eğitimi alın ve beslenmenizi planlayın.
2. Kendi kan şekerinizi düzenli olarak ölçün
3. Doğru beslenme planı için diyetisyenden yardım alın
4. Sigara ve alkol kullanmayın
5. Yeterli ve dengeli şekilde egzersiz yapın
6. Eğer kullandığınız bir ilacınız varsa düzenli aralıklarla alın
7. Eğer insülin kullanıyorsanız öğün saatlerine dikkat edin
8. Öğün atlamayın ve 2.5 saatten fazla aç kalmayın

6.Diyabetten Korunmak İçin Neler Yapmalıyız?

Şeker hastalığı kronik bir rahatsızlık olduğu için kesin bir tedavisi mümkün değil ancak yaşam tarzımızı değiştirerek semptomları azaltabiliriz. Peki şeker hastalığından korunmak için neler yapmalıyız?

• Şeker ve basit karbonhidrat tüketimi yerine tam tahıllı besinler, kurubaklagiller ve meyve tercih edin
• Günde en az 5 porsiyon sebze ve meyve tüketin
• Yeterli ve dengeli beslenin
• Sigara ve alkol tüketmeyin
• İdeal vücut ağırlığında olduğunuzdan emin olun
• Haftada en az 5 gün 30 dk tempolu yürüyüş yapın
• Günlük tuz tüketiminizi 5 g yani 1 çay kaşığında sınırlayın

7.Şeker Hastaları Nasıl Beslenmeli?

Dengeli, yeterli ve sağlıklı beslenme, kan şekerinin düzelmesinde çok önemli bir yere sahiptir. Şeker hastalığı olanlar nasıl beslenmeli ?

• Uzun süre aç kalmayın
• 3 ana ve 3 ara öğün olacak beslenme programı oluşturun
• Öğünlerinizi hep aynı saatte yapın
• Tek tip beslenmeyin
• Ara öğünleri atlamayın
• İçeriğini bilmediğiniz hazır gıdalar tüketmeyin
• Pasta, kurabiye gibi basit şekerli besinlerden uzak durun
• Yağ ve kolesterol içeriğinden yüksek, sakatatlar, poğaça, sosis,sucuk ve salam gibi besinlerden uzak durun
• Pişirme yöntemlerinizi ızgara, haşlama veya buğulama tercih edin
• Ara öğünlerde tükettiğiniz meyvenin yanında süt, yoğurt veya kefir gibi ikinci besinle tüketin.

8.Diyabet Diyeti Nasıl Olmalı?

Şeker hastalığı diyeti de normal beslenme gibi 3 ana ve 3 ara öğün olacak şekilde planlanır ancak bu listede hangi besinlerin tüketildiği, ne kadar tüketildiği ve tüketilen zaman aralıklarının düzenli olması çok önemlidir. Sağlıklı bir diyabet diyetinde

• Meyveler
• Sebzeler
• Tam tahıllı ürünler
• Kurubaklagiller
• Et grubu besinler
• Ek olarak Süt grubu besinler yeterli miktarda bulunmalı.

9.Diyabet Hastaları Neler Yemeli?

Şeker diyeti yaparken, kan şekerini dengede tutan ve yüksek lifli besinler tercih edin. Şeker hastalığı için faydalı yiyecekler nelerdir, şeker hastaları neler yemeli sorularınız için bu lisye göz atabilirsiniz.

• Meyveler
• Sebzeler
• Tam tahıllı ürünler
• Ek olarakKurubaklagiller
• Balık ve deniz ürünleri
• Sağlıklı yağlar (Zeytinyağı, Fındık yağı, Kanola Yağı)
• Ek olarak Süt ürünleri
• Lif açısından zengin besinler (Bamya, Pancar, Patlıcan, Buğday, Yulaf, Elma, Armut)

10.Diyabet Hastası Ne Yememeli?

Şeker hastaları doğru besin seçerken kan şekerinin ani yükselmesine neden olacak besinlerden kaçının. Kan şekerinizin çok hızlı yükselmesine neden olan besinler.

1. Patlamış mısır
2. Pirinçli yemekler
3. Rafine şekerli gıdalar (Reçeller, Çikolata, Dondurma, Konserveler)
4. Kola, alkol gibi asitli ve şekerli içecekler
5. Beyaz unla yapılan ekmekler, poğaçalar diyabet yapan yiyecekler grubundadır.

11.3 Günlük Diyabet Zayıflama Diyeti

Şeker hastasıysanız aynı zamanda fazla kilonuz varsa ve ne yapacağınızı bilmiyorsanız. Belenme programınızı diyabet programını uyarlayarak başlayın.

1.Gün

Kahvaltı

• 3 yemek kaşığı yulaf ezmesi
• Ek olarak 1 kase yoğurt
• 1 porsiyon meyve
• 2 bütün ceviz
• Ek olarak 1 tatlı kaşığı chia tohumu

Ara öğün

• 1 porsiyon taze meyve

Öğle Yemeği

• 1 kase mercimek çorbası
• 1 kase salata
• Ek olarak 1 bardak ayran

Ara öğün

• 1 porsiyon meyve

Akşam Yemeği

• 1 porsiyon balık (150-200 gram)
• 1 kase salata

Ara öğün

• 10 adet badem
• Ek olarak 1 kupa bitki çayı

2.Gün

Kahvaltı

• 2 yumurta
• 2 dilim peynir
• 5 tane zeytin
• Ek olarak Domates-Salatalık-Yeşillik

Ara öğün

• 2 bütün ceviz
• Ek olarak 1 bardak sütlü kahve

Öğle yemeği

• Izgara tavuklu salata
• Ek olarak 1 su bardağı ayran

Ara öğün

• 1 porsiyon meyve

Akşam yemeği

• 1 kase domates çorbası
• Ek olarak 6-7 yemek kaşığı sebze yemeği
• Ek olarak 1 kase yoğurt
• Yeşil salata kasesi

Ara öğün

• 1 porsiyon meyve veya kuru meyve

3.Gün

Kahvaltı

• 1 bardak limonlu açık çay
• Ek olarak 1 adet haşlanmış yumurta
• 2 dilim beyaz peynir
• 5 adet zeytin

Ara öğün

• 2 bütün ceviz
• Türk kahvesi
• Ek olarak 2 kuru kayısı

Öğle yemeği

• 6 kaşık sebze yemeği
• 4 kaşık yoğurt

Ara öğün

• 1 porsiyon meyve

Akşam yemeği

• 1 kase unsuz kremasız çorba
• 6-7 yemek kaşığı kıymalı sebze yemeği
• 1 kase yoğurt

Ara öğün

• 1 porsiyon meyve
• Ek olarak 1 bardak kefir

12.Diyabet Hakkında Sık Sorulan Sorular

1.Glisemik İndeks ve Glisemik Yük Nedir?

İlk olarak glisemik indeksi açıklayacak olursak, karbonhidrat içeren besinlerin, kan şekerini etkileme hızına göre gruplandırılmasıdır.

• Düşük Glisemik İndeks(<55): Meyve, sebze, kurubaklagiller, makarna, fındık ve az yağlı süt ürünlerini kapsar.
• Orta Glisemik İndeks (56-69): Mısır, kuskus, beyaz şeker, tatlı patates, fırında patates gibi ürünlerdir.
• Yüksek Glisemik İndeks (>70): Beyaz pirinç, simit, kek, hazır meyve suları, beyaz ekmek, kahvaltılık gevrekler yüksek glisemik besinlerdir ve bu yüzden kan şekerinin ani yükselmesine neden olur, diyabetli kişiler tercih etmemelidir.

Glisemik yük ise karbonhidrat içeren besinlerin, tüketilen miktarına göre kan şekerine olan etkisidir. Düşük, orta ve yüksek olmak üzere 3 gruba ayrılır.

• 0-10 aralığı düşük glisemik yük
• 11-19 aralığı orta glisemik yük
• >20 yüksek glisemik yük değerini ifade eder.

      Glisemik yükü bu yöntemle hesaplayabilirsiniz;

Glisemik yük= (Glisemik indeks x Tüketilen karbonhidrat miktarı) / 100

2.Diyabetik Ürünler Kullanılmalı mı?

Diyabetik ürünler oldukça çeşitli olan ve şeker hastalarının tüketimi için üretilen rafine şekerden uzak ürünlerdir. Genellikle şeker yerine tatlandırıcı bulunur ve diyabet yiyecekleri olarak tüketilir. Ancak beslenme programınıza ve ürün içeriğine uygun ürün tercih edin ve bu ürünleri kullanırken mutlaka bir hekim veya diyetisyene başvurun.

3.Karbonhidrat Sayımı Yöntemi Nedir?

Kan şekerinizin kontrol altında kalmasına yardımcı olan karbonhidrat sayımı özellikle Tip 1 şeker hastalığı olan kişilerde uygulanan bir öğün planlama yöntemidir. Karbonhidrat sayımı ile öğünlerde tükettiğiniz karbonhidrat miktarını hesaplayabilirsiniz bu sayede insülin dozunuzu da ayarlayarak kan şekerinizin ani yükselmesinin önüne geçmiş olursunuz. Karbonhidrat sayımı için Türkiye diyabet vakfının bu dergisinden faydalanabilirsiniz.

https://www.turkdiab.org/admin/PICS/webfiles/Diyabet_Tani_ve_Tedavi_Rehberi_2021.pdf

4.Şeker hastaları nasıl zayıflar?

İnsülin direncinden kaynaklı gitmeyen veya zor giden kilolar psikolojik olarak ve süreç olarak da olumsuz etki gösterebiliyor. Ancak doğru beslenme ve beslenme programınıza bazı besinleri ekleyerek daha verimli bir yol izleyebilirsiniz.

Diyabet zayıflatır mı?, Şeker hastalığı beslenme için nasıl bir yol izlemeli?,

• Düşük karbonhidratlı besinler tüketin (Lahana, Soğan, Brokoli, Enginar)
• Salatalarınıza elma sirkesi ekleyin
• Porsiyon miktarlarına dikkat edin
• Kek, kurabiye gibi rafine şekerli besinlerden uzak durun
• Düzenli egzersiz yapın
• Beyaz ekmek, makarna gibi karbonhidratlardan uzak durun
• Et, tavuk be balık seçimlerinizi az yağlı yapın
• Bol su içinKan şekerinizin dengelenmesi için beslenmenize tarçın ekleyin.

5.Şeker hastalarında öğün sıklığı nasıl olmalı?

Şeker hastalığı olan kişiler gün içerisinde 3 ana öğün ve 3 ara öğün olacak şekilde öğünlerini planlamalı ve öğünler arası sürenin 2-3 saati geçmemesi gerekir.

6.Normal kan şekeri kaç olmalı?

Yetişkin bireylerde normal bir kan şekeri değeri açlık durumunda 70-100 mg/dL tokluk durumunda 70-140 mg/dL olmalı. Kan şekeriniz 60 mg/dL’nin altına düşerse hipoglisemiye neden olur.

7.Diyabet hastalığı geçer mi?

Diyabet hastalığı kronik bir hastalık olması sebebiyle kesin bir tedaviye sahip değildir. Ancak doğru beslenme ve insülin tedavisi ile hastalığın olumsuz etkileri engellenebilir.

8.İnsülin pompası nedir?

İnsülin pompası, cildin altında bulunan ve yağ tabakasına insülin iletmeye yarayan bir cihazdır. Kullanan kişiler gün içerisinde herhangi bir saatte birkaç düğmeye basarak alınan insülin miktarının değişmesine ve insülin dozunu progrlamlanmasına yardımcı olur.

9.Genç yaşta şeker hastalığı neden olur?

Genellikle insülin hormonunun yetersizliği sonu oluşan Tip 1 şeker hastalığı çocukluk ve gençlik döneminde ortaya çıkar. Şeker hastalığı oluşmasında özellikle genetik faktörler çok büyük etkendir. Ancak obezite, yanlış beslenme, stres gibi faktörler ortaya çıkma sürecini hızlandırır.

10.Şeker hastalığına hangi doktor bakar?

Şeker hastalığı tanısını dahiliye (iç hastalıklar) doktoru yapar. Kan değerleriniz ölçülür ve detaylı tanı için endokrinoloji bölümüne yönlendirilir. Eğer çok kilolu ve diyabetseniz diyetisyenden yardım alabilirsiniz.

11.Şeker hastası oruç tutabilir mi?

Eğer hastalığınız başlangıç aşamasındaysa ve günde 1 adet kan şekerinizi dengeleyen ilaç kullanıyorsanız doktorunuzdan onay alarak oruç tutmanız mümkün. Ancak özellikle insülin kullanıyorsanız ve hastalığınız ileri seviyede ise uzun süreli açlık olacağı için oruç tutmak sakıncalı bir durumdur.